Scriptie: Menslievende zorg en lean

Onlangs studeerde Caroline Zielhorst af met de scriptie 'Meer dan de som der delen? Een samendenken van menslievende zorg en lean denken, met als casus de maatschappelijke opvang'. Ze studeerde 'Zorg, ethiek en beleid' aan de Universiteit van Tilburg met als afstudeerbegeleider Gert Olthuis, die ook een rol speelt in ons ziekenhuis op ons thema 'Lief' of 'menslievende zorg'. Klik hier voor de hele scriptie.

Het is een boeiende scriptie die een aantal mooie vragen en gedachten behandelt, en sterk hoe er telkens praktijkvoorbeelden uit de maatschappelijke opvang de praktijk invoelbaar maken. Het stuk die mij het meest aan het denken zet is:

"Ik benoem de erkenning van professionals in deze combinatie van menslievende
zorg en Lean denken als een overeenkomst. Er zit echter een addertje onder het gras. Wat Lean laat liggen, is de erkenning van medewerkers om wat ze ‘gewoon’ doen.
Het uitvoeren van de dagelijkse werkzaamheden op een goede manier, waarin cliënten zich erkend voelen én aan de gestelde doelen wordt gewerkt, wordt door Lean niet positief gelabeld. Lean is, ook in de erkenning van professionals, gericht op verbetering: alles wat er in zit, eruit halen. Steeds verbeteren, uitgedaagd worden, groeien. Niet ‘gewoon’ goed je werk doen. De vraag rijst of goed niet goed genoeg kan zijn, en of steeds aandacht moet worden besteed aan groei van de medewerkers. Sommige medewerkers waarderen het niet om altijd meer te moeten, maar willen hun werk doen en daarvan genieten. Menslievende zorg ziet dat wel, afgaande op de vier genoemde vlakken waarop professionals erkenning willen: ze zijn goed in hun werk, hun werk doet anderen goed, ze kunnen verschil maken in iemands leven en ze krijgen waardering van cliënten. Erkenning van professionals gaat dan niet over beter, maar gaat ook over goed." (Caroline Zielhorst)

Heel herkenbaar. Ik heb zelf altijd de neiging altijd te zoeken naar verbetermogelijkheden, hoe goed iets ook verlopen is, hoe goed iedereen zijn best ook heeft gedaan. Dat is mijn natuur, dat doe ik overal en het meest nog voor mezelf. Dat deed ik al voordat ik over Toyota en lean leerde, maar dat heeft dat wel aangewakkerd. Ik kan ook gewoon genieten van hoe het gaat, ook al gaan er dingen mis, maar daar hoort onlosmakelijk bij om te leren en het de volgende keer beter te doen. Maar bovenstaand stuk deed me (weer) realiseren hoe belangrijk het is waardering te uiten voor de inzet van mensen, daar heb ik soms te weinig aandacht voor.

Ik kan me voorstellen dat zorgverleners en teams zich ondergewaardeerd kunnen voelen (intern, of algemeen maatschappelijk), dat zal zeker een hindernis zijn om een verbetercultuur te ontwikkelen.

Ik kan me niet vinden in de houding dat sommige mensen gewoon 'goed' hun werk willen doen en geen behoefte hebben aan verbeteren. Als je iets voor een naaste doet in je eigen omgeving dan is het je eigen keuze, maar als je samen met anderen zorg verleent in een zorginstelling vind ik het ieders verantwoordelijkheid zowel naar patienten als naar collega's om je best te doen problemen aan te pakken die in de weg staan van goede zorg. Het niet meedoen levert problemen op ten koste van kwaliteit, veiligheid, toegankelijkheid en (maatschappelijke) kosten van zorg. We hebben elkaar nodig om te verbeteren en je kan je daar niet bij afzijdig houden, in een ziekenhuis althans, omdat anderen van je afhankelijk zijn.

Dat de een meer verbetert dan de ander is prima, maar ik verwacht van iedereen een bijdrage om te verbeteren. Ik beschouw dat als een aspect van Menslievende zorg, namelijk dat je ziet dat je niet alleen zorg verleent aan het individu dat op dat moment voor je zit, maar dat je verbonden bent met vele andere zorgverleners en dat jouw handelingen invloed hebben op de zorg die die patienten als geheel ervaren, dus als optelsom van vele zorgverleners die ze ontmoeten.

Dit is hoe ik er nu over denk, misschien begrijp ik de overwegingen vauit Ethiek nog onvoldoende? Lijkt me een belangrijk onderwerp over meer dialoog over te voeren, het raakt de kern naar mijn idee.

Hoe denk jij er over?

Waarde

Een ander stuk licht ik ook uit de scriptie, over waarde:

"Volgens Lean denken is de waarde de kwaliteit die ergens aan toegekend wordt. Waarde moet “gemakkelijk waar te nemen en goed te kwantificeren zijn en moet worden uitgewisseld voor het product of de dienst die wordt aangeboden”. 

Waarde heeft in Lean denken de connotatie van nut en mist een morele lading. Dat is in een productieomgeving als Toyota wellicht niet erg, maar in de zorg is dat onvoldoende: dat zou leiden tot miskenning, van zowel de cliënt als de professionals. Het is namelijk juist de morele inkleuring van waarde, die centraal staat in menslievende zorg." (Caroline Zielhorst) 

Ik ben het ermee eens dat in 'lean' de morele component ontbreekt van waarde. Bij Toyota vind ik die echter wel terug, een van de redenen waarom ik me graag door Toyota laat inspireren. De 'Toyota Way' is nog een stuk rijker dan alleen lean, wat vooral de methodes en principes beschrijft. Bij Toyota kun je zien hoe het als integraal systeem werkt, inclusief een maatschappelijk gerichte waarde orientatie. Zie de uitleg van Kaizen op een eerdere blog als voorbeeld.