Hoe legt een Japanner lean uit?

Marcel Visser, een van onze twee leden van de Raad van Bestuur, heeft in het begin van zijn loopbaan in de automobielindustrie gewerkt. In 1992 heeft een lezing bijgewoond van de heer Nakane van Mitsubishi over lean aan Europese fabrikanten en onlangs heeft hij die toespraak gevonden in zijn archieven. Lean is een term die Westerlingen hebben bedacht om de werkwijze van Toyota te omschrijven. Hoe zou een Japanner lean uitleggen?

De termen die hij in zijn lezing gebruikt zijn bekend en de hoofdlijn van zijn uitleg ook. Toch legt hij een aantal accenten wezenlijk anders dan ik gewend ben, vooral ook door zijn nadruk op KAIZEN.

De Japanse economie was in die tijd reeds langere tijd met een opmerkelijke opmars bezig. De productiviteit was inmiddels de hoogste ter wereld geworden. Nakane dicht die productiviteit voornamelijk toe aan KAIZEN. Hij legt KAIZEN uit als:

"KAIZEN oftewel verbeteren, door de gehele organisatie, vanuit de samenwerking tussen werknemers en top management."

De ruggengraat van KAIZEN noemt hij het concept 'lean productie'. Dat legt hij uit als:

"Lean productie is niet zozeer een productiemethode als wel een filosofie van productie controle."

De belangrijkste reden voor de toename van de productiviteit is dus KAIZEN. Als tweede reden noemt hij het vermogen van het productiesysteem om te reageren op het verdergaande diversificeren van de automodellen (interessante parallel met mijn promotieonderzoek naar het reactief vermogen van ziekenhuizen!).

De derde reden voor de productiviteitstoename is flexibiliteit. Flexibele machines en meer diversiteit in de vaardigheden van de mensen. Doordat mensen verschillend werk kunnen doen worden processen flexibeler. Belangrijker nog, is dat mensen verschillende perspectieven ontwikkelen, vanwaar uit nieuwe KAIZEN verbetermogelijkheden ontstaan.

Hij legt verder KAIZEN verrassend uit als:

"KAIZEN betekent 'prettiger maken en profiteren'. Productiviteitsverbetering komt niet van harder werken of meer zweten, maar van het werk prettiger ('more enjoyable') en daardoor efficiënter maken."

Dat is niet het beeld wat ik had van de Japanse cultuur die sterk op discipline rust. Het werk prettiger maken is de basis voor productiviteitsverbetering. Misschien is het juist prettig werken die discipline mogelijk maakt? Bijzonder.

Hij legt verder uit dat de basis van KAIZEN is:

"De totale eliminatie van de verschillende vormen van verspilling ('muda') in je werk is. Om 'muda' aan te kunnen pakken moet eerst gekeken worden naar de hoeveelheid onnodige energie die een medewerker aan zijn of haar werk moet besteden ('muri'). Daar ligt de basis om het werk prettiger te maken."

Tot slot legt hij uit hoe je moet beginnen:

"De eerste prioriteit van deze methode is ervoor zorgen dat degene die zicht heeft op de situatie (= zorgverlener), in staat is om het probleem waar te nemen."

Mooie lezing, had het graag meegemaakt. Verrassend hoe hij de verhouding tussen KAIZEN en lean uitlegt. Boeiend hoe hij diversiteit in werkzaamheden van de werkvloer als een kernelement ziet. Mooi hoe hij de koppeling tussen prettiger werken en productiviteitsstijging legt. Aansprekend dat hij visualisatie als eerste prioriteit benoemd en daarmee op de werkvloer, bij de individuele medewerker begint.