Creativiteit en leiderschap

Op TED staat een intrigerende film van Wayne McGregor: 'A choreographer's creative process in real time'. Wayne is een zeer ervaren choreograaf van ballet, theater en opera en hij is geobsedeerd door de kruising van denken en doen. In de film demonstreert hij live hoe zijn creatief proces werkt bij twee dansers. Ook als je niet bijzonder veel hebt met dans raad ik je aan de film te bekijken, vanwege de inzichten die het geeft in creativiteit en leiderschap.

Het is fascinerend te zien waar de balans zit tussen specifieke opdrachten die Wayne geeft aan de dansers en de ruimte die hij ze geeft om hun eigen weg te zoeken. Hij laat ze hem nadoen, maar zelf bepalen wat ze vasthouden en hoe ze daarop varieren. Hij geeft ze specifieke opdrachten, die bij mij eerst beklemmend overkomen (typisch Nederlandse eigenwijze allergie?), maar al snel wordt duidelijk dat de 'performance' van de dansers hierdoor op een veel hoger niveau komt te liggen. De dansers geven zich over aan zijn leiderschap, maar vinden hun eigen invulling. Een invulling die hij niet kan bedenken. Synergie.



Op 7:50 komt die balans mooi naar voren als hij de hand van de dansers pakt, hen positioneert en dan even loslaat om tegen het publiek te praten. Je ziet de dansers in volkomen afhankelijkheid naar hem kijken. Dat kun je ervaren als beklemmend, maar je kan het ook interpreteren als iemand in staat stellen om gezamenlijk iets te bereiken wat anders niet mogelijk was.

Vervolgens zegt Wayne:

"I'm going to work with them almost as objects to think with."

Laat die zin even op je inwerken.

In Nederland, en evengoed bij mezelf, is een grote behoefte aan individuele ruimte om je eigen invulling te bepalen. Dat is een grote kracht van ons, maar als eigenwijsheid ook een valkuil. Ik merk het van de kant van de medewerkers die weerstand hebben leiderschap te accepteren, maar ook vanuit een even grote terughoudendheid bij leidinggevenden om mensen te leiden.

Zo zag ik hoe een leidinggevende zijn team met diverse grafieken en voorbeelden vertelde over de prestaties van het team. Na afloop vroeg ik hem wat hij voor acties verwacht van zijn team naar aanleiding van die informatie. Hij gaf aan dat niet zo precies te willen voorschrijven, maar mensen de ruimte te geven daar zelf over na te denken. Dat was geen vluchtgedrag, maar oprechte respect voor de ruimte van zijn teamleden. Ik herken deze terughoudendheid bij mezelf en besef inmiddels dat je daarmee in de praktijk teveel van teamleden vraagt. Als zij geen beeld hebben waar ze aan moeten werken en hoe zij daar aan kunnen bijdragen is de drempel wel erg hoog. Bovendien ontstaat een sfeer dat zij of moeten gaan raden wat jij denkt of allemaal hun eigen invulling kiezen, waardoor los zand ontstaat en ze elkaar niet versterken. Wat houdt je tegen, diep van binnen? Wat houdt mij tegen, diep van binnen?

Daartegenover zie ik regelmatig voorbeelden dat een leidinggevende mensen onder druk zet om precies te doen wat hij opgedragen heeft. Als ik genoeg druk uitoefen lukt dat best, maar ik zie op deze manier nooit teams tot grotere hoogtes komen.

Leiderschap is niet een makke kudde die achter de herder aan hobbelt, leiderschap is je team op grotere hoogte brengen door ze met duidelijke keuzes te stimuleren hun creativiteit te richten op een gezamenlijke waarde waar ze zich aan kunnen committeren.